ئاڵنگارییەکانی بەردەم سیاسەتی دەرەوەی کۆماری ئیسلامی ئێران لە ئاسیای ناوەڕاست
DOI:
https://doi.org/10.25156/ptjhss.v4n1y2023.pp211-220الكلمات المفتاحية:
: ئێران، ئاسیای ناوه‌راست، سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئێرانالملخص
هه‌ڵوەشانەوەی یەکێتی سۆڤیەتی جاران و دروست بوونی دەوڵەتانی موسلمان لە سنورەکانی باکوری ئێران، بۆ تاران بە دەرفەتێکی گەورە لێکدەدرێتەوە، لە راستیشدا دەوڵەتانی ئاسیای ناوەڕاست خۆیان بە فەرمی لە چوارچێوەی بازنەی جیهانی ئیسلامیدا دەبینەوە، واتە دووبارە ئەو دەوڵەتانە خۆیان بە بەشێک لە جیهانی ئیسلامی ڕاگەیاند. چەند دەوڵەتێک لە ناوچەکە سیمبولەکانی ئایینی ئیسلامییان لەنێو ئاڵاکەیان جێگیرکرد و گشتیان چوونە پاڵ ڕێکخراوی هاریکاری دەوڵەتانی ئیسلامی و بوون بە ئەندام "ئەو کات ناوی کۆنفرانسی هاریکاری دەوڵەتانی ئیسلامی" بوو. پێگیریکردنی ناسنامەی دەوڵەتانی ئاسیای ناوەڕاست بە ئیسلام ئاماژەیە بۆ ئامادەبوونیان بۆ هاوکاریکردن لەگەڵ هێزە سەردەستەکانی جیهانی ئیسلامی. هەوڵەکانی ئێران بۆ نیشاندانی خۆی بە سەرکردەی جیهانی ئیسلامی بۆ ئەوەیە کە پایەکانی هەژموونی خۆی لە ناوچەی ئاسیای ناوەڕاست جێگیر بکات، بەڵام ئێران تاکە دەوڵەت نییە کە بۆ ئەم ئامانجە تیدەکۆشێت.
التنزيلات
المراجع
زمانی کوردی
ئیبراهیم ئەبراش، (٢٠١٣،). میتۆدەکانی توێژینەوە لە کۆمەڵناسی، هەنگاوەکانی ئەنجامدانی توێژینەوەی زانستی، و؛ دیدار ئەبوزێد. هەولێر، چاپخانەی ڕۆژهەڵات.
عەبدوڵڵا، تەحسین وسو. (٢٠٢٠). هێزی نەرم لە سیاسەتی دەرەوەی ئێران. زنجیرە بڵاوکراوەکانی ناوەندی کوردستان بۆ توێژینەوە لە ململانێ و قەیرانەکان. سلێمانی: زنجیرە ٩٧.
دینمۆحەمەد ئامێد بەک، (٢٠٢١)، کۆدەکانی جیۆپۆلیتیکی سیاسەتی دەرەوەی ئێران، وەرغێڕانی: تەحسین وسو عەبدوڵڵا، لە بڵاوکراوەکانی سەنتەری دیراسات و توێژینەوە و ئەکادیمیای پارتی دیموکراتی کوردستان.
دوگین، ئەلیکساندەر. (٢٠١٧). تیۆری چوارەمی سیاسەت. وەرگێڕانی: وریان غەفوری. سلێمانی: لە بڵاوکراوەکانی دەزگای ئایدیا.
زمانی ئینگلیزی
Nuriyev, Elkhan. (2008). “Azerbaijan and the European Union: New Landmarks of Strategic Partnership in the South Caucasus–Caspian Basin”, Southeast European and Black Sea Studies, Cilt 8, Sayı 2.
Parvizi Amineh, Mehdi - Houweling, Henk. (2007). “Global Energy Security and Its Geopolitical Impediments-The Case of the Caspian Region”, Perspectives on Global Development and Technology, Sayı 6.
Yazıcı, Nebahat & Demirtaş, Ayhan. “Turkey’s Natural Gas Necessity and Consumption”, Available at: http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/009083101316931870 [Accessed: 2end September 2022].
Ghafouri, Mahmoud. (2009). “China’s Policy in the Persian Gulf”. Middle East Policy Volume16, Issue2. Available at: http://www.mepc.org/journal/middle-eastpolicy-archives/chinas-policy-persian-gulf (Accesssed: 01.9.2022).
Cirriculum Vitae. Islamic Republic of Iran Ministry of Foreign Affairs, Available at: http://en.mfa.ir/index. aspx?fkeyid=&siteid=3&pageid=2132 (Accesssed: 01.9.2022).
Menashri, David. (1998). “Iran and Central Asia: Radical Regime, Pragmatic Politics. Central Asia meets the Middle East. London: Frank Cass.
Mafinezam, Alidad - Mehrabi, Aria. (2008). Iran and Its Place Among Nations. Praeger Publisher. 2008, s.50.
Wastnidge, Edward (2012). Iran and its Place Among Nations. Iranian Studies, 45(1).
Fisher, Glen. (1996). Mindsets: The Role of Culture and Perception in International Relations.
Zhao, Huasheng. (2007). “Central Asia in China’s Diplomacy”, der. Eugene Rumer - Dmitri Trenin - Huasheng Zhao, Central Asia : Views From Washington, Moscow, and Beijing, M.E. Sharpe.
Trenin, Dmitri. (2007). “Russia and Central Asia: Interests, Policies, and Prospects”, der. Eugene Rumer - Dmitri Trenin - Huasheng Zhao, Central Asia : views from Washington, Moscow, and Beijing, M.E. Sharpe.
J. Morgenthau, Hans. (1973). Politics among Nations: The Struggle for Power and Peace, Alfred A. Knopf, Fifth Edition, USA.
Zeeshan, Fida. (2018). Central Asia's Place in Turkey's Foreign Policy. Policy Perspectives. Vol. 15, No. 1.
Gürler, R. T. (2013). Turkey’s Soft Power towards Central Asian Countries after the Cold War. İZÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2).
زمانی تورکی
Davutoğlu, Ahmet. (2004). Stratejik Derinlik: Türkiye’nin Uluslararası Konumu. İstanbul: Kure Yayınları.
Yazar, Yusuf. (2011). Enerji İlişkiler Bağlamında Türkiye ve Orta Asya Ülkeleri. Ankara: Ahmet Yesevi Üniversitesi Yay.
Dilek, Kaan. (2011). İran’ın Orta Asya Politikaları. Ankara: Ahmet Yesevi Üniversitesi Yay.
Ametbek, Dinmohammed. (2017). İran ve Orta Asya; Tarih, Kultur ve Siyaset. Ankara: ANKASAM Çalışmaları.
S. Erol, Mehmet - C. Ekinci, Arzu. (2011).“İran’ın Orta Asya Politikası: İşbirliği Arayışları ve Güvenlik Sorunu”, der. Mehmet Seyfettin Erol, Küresel Güç Mücadelesinde Avrasya’nın Değişen Jeopolitiği: Yeni Büyük Oyun, Ankara: Barış kitap.
Khosrokhavar, Farhad - Roy, Oliver. (2013). İran: Bir Devrimin Tükenişi, (çev. İsmail Yergüz), Metis Kitap Yayınlar.
Atay, Akdevelioğlu. (2004). “İran İslam Cumhuriyeti’nin Orta Asya ve Azerbaycan Politikaları”, Uluslararası İlişkiler, Cilt 1, Sayı 2 .
زمانی عەرەبی
العبيدي، محمد. (٢٠٠٨). ايران وجمهوريات أسيا الوسطى الاسالامية. مركز الدراسات الاقليمية/ جامعة الموصل. مجلة التربية والعلم – المجلد (15) العدد (4).
بايروس، سباستین. (٢٠١٤). هل يتنامى دور إيران في آسيا الوسطى؟. مركز الجزيرة للدراسات. على الموقع https://studies.aljazeera.net/ar/files/iranfuturerole/2014/03/2014331113547142325.html (تأريخ الزيارة: ١/٩/٢٠٢٢).
طه، ممدوح. (٢٠٠٥). ايران وأسيا الوسطى بين مواجهة الهيمنة والتكامل الاقليمي. على الموقع انترنت أراء حول الخليج https://araa.sa/index.php?view=article&id=2999:2014-08-06-17-15-08&Itemid=172&option=com_content (تأريخ الزيارة: ١/٩/٢٠٢٢).
عبدالله، حجاب. (٢٠١٢). السياسة الاقليمية لايران في أسيا الوسطى و الخليج (1979 – 2011) دراسة في دور المحددات الداخلية والخارجية. رسالة ماجستر غير منشور، جامعة الجزائر 3، كلية العلوم السياسة والاعلام، قسو العلوم السياسة والعلاقات الدولية.
بريجنسكي، زبغينو. (1999). رقعة الشطرنج الكبرى: السيطرة الامريكية وما يترتب عليها جيواستراتيجية. المركز الدراسات العسكرية.
الخفاجي، حيدر عبدالجبار. (2015). التنافس السياسي والاقتصادي التركي – الايراني وانعكاساته الاقليمية. رسالة ماجستر غير منشور، جامعة النهرين، كلية العلوم السياسة/ العلاقات الاقتصادية الدولية.
الطائي، عبدالرزاق خلف محمد. (2012). التنافس السعودي/ الايراني في جمهوريات اسيا الوسطى. دراسات اقليمية 9 (18). على الموقع: https://regs.mosuljournals.com/article_60226_ce9b184470de45ae246e1ac31978bcf2.pdf (تأريخ الزيارة: ١/٩/٢٠٢٢).
