چاودێری پەرلەمان لەسەر دەسەڵاتی جێبەجێکردن (خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان (2018-2022) بەنموونە)
DOI:
https://doi.org/10.25156/ptjhss.v5n1y2024.pp379-388Keywords:
چاودێری كردن، پەرلەمانی کوردستان، دەسەڵاتی جێبەجێکردن.Abstract
یه‌كێك له خه‌سڵه‌ته سه‌ره‌كیه‌كانی سیسته‌می په‌رله‌مانی له دیمۆكراسیی نوێنه‌رایه‌تییدا، بریتیه له بوونی هاوسه‌نگی و هاریكاریی له‌نێوان ده‌سه‌ڵاته‌كانی یاسادانان و جێبه‌جێكردندا سه‌ره‌ڕای جیاكردنه‌وه‌یان له‌یه‌كدی، له‌وه‌شه‌وه چاودێری په‌رله‌مانیی ده‌بێته ئه‌ركێكی پێوویستی ده‌سه‌ڵاتی یاسادانان شان به‌شانی ئه‌ركه‌كانی دیكه‌ی. له‌وه‌شه‌وه هه‌ر له‌سه‌ره‌تای دامه‌زرانی هه‌رێمی كوردستان-عێراق له‌به‌ره‌نجامی یه‌كه‌م هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان له ساڵی 1992دا، یاسادانه‌ری هه‌رێم، ئه‌ركی چاودێری كردنی حكومه‌تی به په‌رله‌مانی كوردستان سپاردووه، له‌و پێناوه‌شدا په‌یڕه‌وی ناوخۆی په‌رله‌مانی كوردستان به‌درێژی باسی له ئامرازه‌كانی چاودێری كردنی په‌رله‌مانیی كردووه. ئه‌م توێژینه‌وه‌یه هه‌وڵ ده‌دات كه چاودێری خولی پێنجه‌می په‌رله‌مانی كوردستان (2018-2022) له‌سه‌ر ده‌سه‌ڵاتی جێبه‌جێ كردن له هه‌رێمی كوردستان هه‌ڵبسه‌نگێنێت، له‌ڕێگه‌ی خستنه‌ڕووی داتاكانی به‌كارهێنانی ئامرازه‌كانی چاودێریكردن، وه‌ك له‌په‌یڕه‌وی ناوخۆی په‌رله‌ماندا هاتوون، له‌لایه‌ن په‌رله‌مانتارانه‌وه. پاشان ده‌گاته ئه‌و ده‌ره‌نجامه‌ی كه چاودێری كردنه‌كه به‌هێز و به‌پێی پێوویست نه‌بووه، به‌تایبه‌ت له ئامرازه به‌هێزه‌كانی چاودێری كردندا وه‌ك پرساندن و وه‌رگرتنه‌وه‌ی متمانه‌دا، و گرنگترین هۆكاره‌كانی نزمی ئاستی چاودێری كردنه‌كه‌ش ده‌خاته‌ڕوو.
كليلی وشەکان: چاودێری كردن، پەرلەمانی کوردستان، دەسەڵاتی جێبەجێکردن.
Downloads
References
لیستی سەرچاوەکان
یەکەم/ کتێب
أ-کتێبە کوردیەکان
شێرزاد نەجاڕ، (2021) چۆن سیاسیانە بیر بکەینەوە ژ، 19، هەولێر، گۆڤاری گوڵان.
پێشەوا حمید عبداللە، (2009) پەیوەندی نێوان دەسەڵاتی یاسا دانان و جێبەجێکردن لە دەوڵەتی فیدڕالدا، سلێمانی، چاپ وپەخشی هەوری.
چواس حسن، (2009)، بنەماکانی هەڵبژاردنێکی پاك وبێگەردو پەرلەمانێکی ئەکتیڤ، هەولێرچاپخانەی ڕۆژهەڵات.
عوسمان علی وەيسی، (2009)، دەروازەيەك بۆ کاری پەرلەمانی، هەولێر، چاپخانەی شەهاب.
د. نوری تاڵەبانی (2015). پڕۆژە دەستوری هەرێمی کوردسبتان و ڕەنجی بيست ساڵە، هەولێر، تەفسير.
ب-کتێبەکان بە زمانی عەرەبی
. شاخوان زنگنە، (2016) مدی فعالیة الدور الرقابی للبرلمان، الاسکندریة، دار الفکر الجامعي.
. کمال المنوفي، (1987) أصول النظم السیاسـة المقارنـة، کویت، شریکة الربیعان.
أحمد یحیی الزهيري، (2013) الدور الرقابي لبرلمان العراقي بعد عام2003، لبنان، دار السنهوری.
ادهم ابو قاسم أحمد، (2014) اعمال السلطة التنفیذیة، مصر دار شتات والبرمجیات.
أدهم عبدالقادر الحاج، (2016)، الرقابة البرلمانیة علی السیاسة المالیة للدولة، الاسکندریة، دار الجامعة.
بختیار غفور بالكي، (2010)، الوظائف غیر التشریعیة للبرلمان، اربیل، مطبعة شهاب .
بسمة عبدالمعطي الحوراني، (2016)، النظام البرلماني وتطبقاتە، الاردن, دار الوائل للنشر.
بشیر علي باز، (2015), الاستجواب البرلماني کأدات رقابیة فعالة علی اعمال الحکومة، مملکة بحرین، دار فکر الجامعي.
پێشەوا حمید عبداللە، (2013) المسٶولیة السیاسیة للسلطة التنفیذیة فی النظام البرلماني، مرکز کوردستان للدراسات الاستراتجیة.
حسن مصطفی البحري، (2018)، النظم السیاسة المقارنـة، دمشق.
سیروان زهاوي، (2015)، النظام البرلماني، زين الحقوقية، بیروت.
عادل الطبطبائي، (1976)، النظام الاتحادي فی الامارات العربیة، بدون مکان طبع.
فلاح مطرود العبودي، (2018) توازن السلطة وفعالیة النظام السیاسي، زین الحقوقي، بیروت، لبنان.
کریم لفتة مشاري، (2016)، المسٶلیة السیاسیة للوزارة فی النظام البرلماني، بیروت مکتبـة السنهوري.
المحامی وسیم حسام الدین أحمد، (2010) البرلمانات العالم العربیـة، لبنان، المنشورات الحلب الحقوقیة.
یاسین عبد الامیر طمعة الکوفي، (2018) التنظيم الدستوري للانظمة البرلمانیة، بیروت، زین الحقوقیة.
دووەم/ گۆڤاری ئەکادیمی
گۆڤارە کوردیەکان
هاورێ حەسەن-فەرهاد حەسەن، (2020) سروشتی حیزبە سیاسیەکان لە هەرێمی کوردستان، گۆڤاری جۆڕناڵ، سلیمانی، ژمارە 44.
گۆڤارە عەرەبیەکان
محمد عبدە امام، الوظيفة الرقابیة للبرلمان و دورها فی المصالح العلیا للدولة، مجلة کلیة الدراسات الاسلامیة والعربیة، عددخامس جزءثانی .
. نقادی حفظ، (2014) وسائل الرقابة البرلمانیة علی اعمال السلطة التنفیذیة، الدفاتر السیاسة والقانون، العددالعاشر، 2014.
زانا رٶوف حمة کریم-دانا عبدالکریم سعید، (2014) اسسیات النظام البرلماني، واشکالیاتە فی اقلیم کوردستان-العراق، المجلد (4)، العدد (2) .
شنطاوی فیصل، (2011) وسائل الرقابة البرلمانیة علی اعمال السلطة التنفیذیـةفی النظام دستور الاردنی خلال فترة (2003-2009)، جامعة النجاح للابحاث، مجلد، 25عدد، ) 9).
سێیەم/ ماستەرنامەو دکتۆرانامەکان
أ- بە زمانی کوردی
بارزان جوهر صادق، (2020) متمانەی سیاسی بەسیستەمی سیاسی لە هەرێمی کوردستان-عێراق، تێزی دکتۆرا، کۆلیژی زانستەسیاسیەکان، زانکۆی سەلاحەدین، هەولێر.
صەبری نوری ملا، (2022) چاودێری پەرلەمان لەسەر کارەکانی دەسەڵاتی جێبەجێکردن لە هەرێمی کوردستانی عێراق (توێژینەوەیەکی شیکاری بەراوردکاریە)، نامەی ماستەر، زانکۆی سۆران.
بە زمانی عەرەبی
دکتور محمد باهي أبو یونس، (2012) الرقابة البرلمانیة علی الاعمال الحکومة، الاسکندریة، جامعــة جدید.
زید نضال شاکر الغرب، (2019) الاستجواب کأحد أدوات الرقابة البرلمانیة فی النظام الدستوری الاردنی، جامعة الشر‌‌ق الاوسط.
سردار یاسین حمدامین، (2000)، استقلال السلطة القضاء بین النظریة و التطبیق، رسالة ماجستیر، کلیة قانون و السیاسة، جامعةصلاح الدین.
لطیف مصطفی امین، (2000) مبدأ الفصل بین السلطات و وحدتها و تطبيقهما فی الدساتر العراقیة، رسالة ماجستیر، کلیة قانون، جامعة السلیمانیة.
محمد صابر کریم، (2000)، التعددیة السیاسیة وآثارها علی السلطة التشريعیة فی اقليم کردستان، رسالة ماجستیر، جامعة السلیمانیة.
ایوب محمد طیب محمد صالح (2019)، تقویم أداء برلمان کوردستان-عراق (2005-20013)، أطروحة دکتوراة، کلیة العلوم السیاسة, جامعة السلیمانیة.
چوارەم/ دەستورو یاساو پەیڕەو بەڵگەنامەکان
یاسای سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردستان-عێراق ژماره (1)ی ساڵی 2005 هه‌مواركراو.
یاسای هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان-عێراق ژمارە (1) ی ساڵی 1992هه‌مواركراو.
ياساى ئه‌نجوومه‌نی وه‌زیرانی هه‌رێمی كوردستان-عێراق ژماره (3)ی ساڵی 1992 هه‌مواركراو.
پەیڕەی ناوخۆی پەرلەمانی كوردستان-عێراق (2018).
پێنجەم/ چاوپێکەوتنەکان
چاوپیکەوتن لەگەڵ علی حمە سالح، پەرلەمانتار لە خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان، بەرواری چاوپیکەوتن، 9/ 5/ 2023.
چاوپیکەوتن لەگەڵ عمر گوڵپی، پەرلەمانتار لە خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان، بەرواری چاوپیکەوتن، 4/ 5/ 2023. 4/ 5/ 2023.
چاوپێکەوتن لەگەڵ عبدالسلام بەرواری ئەندامی پێشوی پەرلەمانی کوردستان لە فراکسیۆنی زەرد. هەولێر 17/ 7/ 2023.
چاوپێکەوتن لەگەڵ د.عمر نورەدینی ئەندامی پێشوی پەرلەمانی کوردستان لە فراکسیۆنی زەرد. هەولێر. 17/ 57 2023.
چاوپیکەوتن لەگەڵ عباس فتاح، پەرلەمانتار لە خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان، بەرواری چاو 9/ 7/ 2023.
چاوپیکەوتن لەگەڵ د. شێرکۆ جەودەت، پەرلەمانتار لە خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان، بەرواری چاوپیکەوتن،9/ 7/ 2023.
شەشەم/ دامه‌زراوه‌كان
ئینستیتیۆتی پەی بۆچاودێری و هەڵسەنگاندنی کاری پەرلەمانی کوردستان بە هاوکاری سندوقی نیشتمانی بۆ پاڵپشتی دیموکراسی (NED)، سلێمانی.
بەڕێوەبەرایەتی کاروباری پەرلەمانی كوردستان-عێراق.
Polytechnic J. Hum. Soc. Sci.: A Periodical Open Access Scientific Journal